Jak niebezpieczne są plastyfikatory? Wywiad z Josefem Spritzendorferem, ekspertem ds. materiałów budowlanych i zdrowego stylu życia

Nowe odkrycia dotyczące obecności plastyfikatorów w produktach dla dzieci były dla wielu niepokojące. Gdzie jeszcze ukrywają się plastyfikatory, których nawet nie podejrzewasz? 

Niestety plastyfikatory znajdują się nie tylko w wielu plastikowych produktach budowlanych, takich jak wykładziny podłogowe, ale także w wielu produktach codziennego użytku, takich jak odzież, butelki do picia, zabawki i przybory domowe wykonane z tworzyw sztucznych. Substancję tę można nawet znaleźć w urządzeniach medycznych, rurkach w szpitalach, urządzeniach elektrycznych i paragonach w supermarketach.

Jakie są konkretne zagrożenia związane z plastyfikatorami? 

Należy tutaj rozróżnić wiele różnych plastyfikatorów, z których niektóre mogą powodować choroby, a nawet raka. Ftalany należą do najbardziej niebezpiecznych. Plastyfikatory mogą również powodować zapalenie skóry, uszkodzenie nerek i wątroby, być szkodliwe dla reprodukcji, a nawet astmę, alergie i wpływ na komórki mózgowe i nerwowe.

Czy plastyfikatory są nadal stosowane w szkołach i przedszkolach? Na przykład w podłogach PCV? 

W wielu przypadkach producenci nadal nie zakazują wyraźnie stosowania szkodliwych plastyfikatorów przy ogłaszaniu przetargów. Jednak wielu producentów odmawia również dostarczenia kompleksowych raportów z testów zanieczyszczeń jako dowodu nieszkodliwości i zadowala się kartami charakterystyki oraz oświadczeniami w broszurach o nieszkodliwości ich produktów. Jednak w szczególności ośrodki opieki dziennej często mają wysoki poziom zanieczyszczenia plastyfikatorami pochodzącymi z zabawek i wykładzin podłogowych, ale także z odzieży z tworzyw sztucznych. Wiele lat temu organizacja ochrony przyrody BUND opublikowała raport pt. kompleksowa ankieta kurzu domowego z ośrodków opieki dziennej. 

Jak to możliwe, że niektóre plastyfikatory są zakazane w zabawkach, ale są układane jako podłoga w przedszkolach? Czy i tu nie ma niebezpieczeństwa?

Tak, to prawda. Podłogi w żłobkach podlegają intensywnemu zużyciu. W rezultacie plastyfikatory są również uwalniane do powietrza, na przykład z wykładzin PCV. Zanieczyszczenia z wykładzin podłogowych osadzają się głównie w kurzu domowym i są coraz częściej wdychane zwłaszcza przez dzieci, które często bawią się na podłodze. Długoterminowe szkody hormonalne zostały już udowodnione - w szczególności właściwości plemników są uszkodzone w dłuższej perspektywie. Alergicy i osoby wrażliwe na chemikalia mogą również bezpośrednio reagować objawami, w tym podrażnieniem spojówek i dróg oddechowych.

Niektóre plastyfikatory są już zakazane lub ściśle regulowane. A co z plastyfikatorami stosowanymi w wykładzinach PCW? 

W przypadku towarów europejskich zakładam, że te plastyfikatory, które zostały zakazane w przeszłości, w rzeczywistości nie są już używane. Sytuacja wygląda inaczej w przypadku importu z Azji. Ale nawet w Niemczech zamiast zakazanych plastyfikatorów stosuje się obecnie substancje alternatywne. W niektórych przypadkach ich szkodliwość dla zdrowia nie została jeszcze udowodniona w takim stopniu, że są one również zakazane. Na przykład, zamiast bisfenolu A, obecnie często stosuje się bisfenol S lub bisfenol F o podobnym działaniu - wprowadzenie zakazu prawdopodobnie zajmie jeszcze wiele lat. Dzieje się tak, ponieważ zakaz może zostać nałożony dopiero po udowodnieniu, że substancja jest szkodliwa i może być z nią bezpośrednio powiązana. Szkody wyrządzone przez plastyfikatory często można udowodnić dopiero po kilkudziesięciu latach, co utrudnia regulację.

Czy uważasz, że montaż wykładziny PCV jest w ogóle uzasadniony? 

Takie uogólnienie byłoby całkowicie wątpliwe. Obecnie istnieją również podłogi poliwinylowe, które wykorzystują nieszkodliwe plastyfikatory. Jednak również w tych przypadkach wymagane są wiarygodne i kompleksowe raporty z testów przeprowadzonych przez akredytowane instytuty, również w celu wykluczenia wielu innych szkodliwych substancji, które często znajdują się w i na wykładzinach podłogowych. Samodzielnie stworzone przez niektórych producentów "logo", takie jak "bez ftalanów", nie ma absolutnie żadnego znaczenia dla oceny zdrowia. 

Jak rozpoznać bezpieczną podłogę PVC?

Nie jest on rozpoznawalny dla konsumentów. Oświadczenia producentów są dalece niewystarczające i tylko nieliczni są gotowi dostarczyć wiarygodne raporty z testów. Na przykład, niektórzy reklamują swoje wykładziny PVC jako "w 100% wolne od szkodliwych substancji". Jest to bezsensowne stwierdzenie. Nie ma produktów bez szkodliwych substancji.

Co mogą zrobić konsumenci, aby się chronić? Nie ma obowiązku etykietowania. 

Nawet przestrzeganie zakazów dotyczących poszczególnych plastyfikatorów nie jest wystarczająco gwarantowane. W szczególności produkty importowane mogą być sprzedawane "bez kontroli" - zwłaszcza za pośrednictwem ogólnoeuropejskiego handlu internetowego. Nawet różne znaki jakości nie obejmują pełnego i znaczącego zakresu testów na obecność szkodliwych substancji - wiele takich znaków jakości jest tworzonych przez same stowarzyszenia producentów, które opracowują kryteria w taki sposób, aby większość członków stowarzyszenia mogła również spełnić te kryteria. Konsumenci nie powinni zatem zadowalać się znakami jakości i certyfikatami, ale zdecydowanie powinni żądać od sprzedawcy lub producenta wiarygodnych raportów z testów emisji.

Zakresy testów emisji są jednak zbyt skomplikowane dla większości konsumentów. Czy nie ma uszczelek, którym można zaufać?

The Etykieta Eco-Institut jest etykietą godną zaufania. Instytut pracuje z bardzo obszernym katalogiem testów i koncentruje się wyłącznie na składzie chemicznym i emisjach. Konsumenci powinni upewnić się, że nie tylko logo instytutu jest używane, ale że produkt jest rzeczywiście certyfikowany. Instytut testuje również produkty pod kątem niektórych substancji na żądanie - nie odpowiada to jednak pełnoprawnemu testowi, a producent nie otrzymuje za to pieczęci po teście.